Dziecko w ogniu krytyki – jak nauczyć je radzić sobie ze stresem?
Stres jest naturalną reakcją organizmu na bodźce płynące z otoczenia, która może wywoływać zarówno mobilizację, jak również lęk i napięcie. Jego skutki dotykają nie tylko osoby dorosłe, ale także maluchy, które silniej przeżywają nieprzyjemne sytuacje w przedszkolu lub szkole. Stresu u dzieci nie da się uniknąć ani powstrzymać, ale można pomóc im sobie z nim radzić.
Przyczyny, objawy i skutki stresu u dzieci
Stres u dzieci może mieć wiele przyczyn, wśród których wymienić można sytuacje nowe dla malucha, konflikty rodzinne, rozdzielenie z rodzicami. Stres wywołują także zmiany w życiu, z którymi dziecko sobie nie radzi, np. rozwód rodziców, problemy z nauką, nadmiar obowiązków, nowa szkoła, przeprowadzka, śmierć bliskiego członka rodziny, śmierć ukochanego zwierzęcia czy też pojawienie się na świecie rodzeństwa. Lęk mogą wywoływać również na pozór błahe sytuacje, takie jak udział w przedstawieniu, kłótnia z kolegą czy szkolna wycieczka.
Stres u dzieci w wieku przedszkolnym może objawiać się m.in.: bólami brzucha i głowy, wymiotami, moczeniem się w nocy, zaburzeniami snu, ssaniem kciuka, koszmarami, kołysaniem się, jąkaniem, częstym oddawaniem moczu. Maluchy stają się rozdrażnione, agresywne i płaczliwe. U dzieci starszych, prócz typowych objawów somatycznych, pojawia się także dekoncentracja, zaniedbywanie obowiązków, pesymizm, senność, wycofanie z kontaktów oraz uciekanie w gry komputerowe.
Długotrwały stres u dzieci może mieć poważne skutki w przyszłości. Dorośli, którzy w dzieciństwie przeżywali nerwowe sytuacje, częściej cierpią na depresję, zaburzenia lękowe, nowotwory, choroby serca czy też spadek odporności organizmu. Trudniej jest im osiągnąć sukcesy w życiu zawodowym i prywatnym. Często izolują się od znajomych i rodziny, a także sięgają po używki, takie jak papierosy, alkohol czy narkotyki.
Jak nauczyć dziecko radzenia sobie ze stresem?
Dziecka nie da się uchronić przed stresem, ale można je nauczyć radzenia sobie z nieprzyjemnymi sytuacjami. Najważniejsze jest zapewnienie mu poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa, poświęcanie uwagi, bliskość fizyczna, np. przytulanie, głaskanie. Bardzo cenne są także rozmowy z dzieckiem na temat minionego dnia, zadawanie pytań i pozwolenie, by opowiedziało o tym, co je niepokoi lub czego się obawia.
Skuteczne jest również kreowanie różnych scenariuszy, wspólne szukanie rozwiązań stresujących sytuacji, oswajanie z lękiem. Ważna jest też obserwacja zachowań dziecka i rozmowa z wychowawcą lub szkolnym psychologiem o jego problemach.
Malucha nie można krytykować ani wyśmiewać, nie należy go straszyć i wywoływać presji. Jeśli na przykład nie radzi sobie z nauką, należy mu okazać wsparcie, zrozumienie i zaoferować pomoc w odrabianiu lekcji albo nawet korepetycje.
W redukowaniu stresu u dziecka pomogą aktywność fizyczna oraz czas na odpoczynek i relaks. Po przyjściu ze szkoły, zamiast od razu zaganiać malucha do odrabiania lekcji, warto najpierw wyjść z nim na spacer, pobawić się na placu zabaw, pograć w piłkę lub zapewnić rozrywkę w domu, np. zagrać w grę planszową, rysować, układać puzzle.
Dziecko powinno mieć ustalony rytm dnia oraz regularne pory snu. Przed pójściem spać powinno się wyciszyć, dlatego niewskazane jest oglądanie telewizji, granie w gry komputerowe, które pobudzają. Ten czas lepiej wykorzystać na przeczytanie bajki, snucie marzeń, wesołe opowieści. Snu malucha nie powinny także zakłócać żadne hałasy.
Stres u dziecka – kiedy potrzebna jest terapia?
Jeśli mimo starań rodziców stres u dziecka nie zmniejsza się, pomocna może się okazać wizyta u specjalisty. Niekiedy przyczyna jego lęków leży znacznie głębiej, a rozmowa z psychologiem pomoże znaleźć ich źródło oraz zastosować środki zaradcze. Terapia trwa zazwyczaj co najmniej kilka miesięcy i odbywa się raz w tygodniu. Dziecko można zapisać również na warsztaty radzenia sobie ze stresem.
Mimo że stres jest całkowicie naturalną reakcją organizmu, maluchy mogą odczuwać go znacznie silniej niż osoby dorosłe. Ważne jest żeby oswoić malucha ze stresem, by w przyszłości wiedział jak prawidłowo reagować w trudnych chwilach. Więcej o stresie przeczytasz w artykule „Lęk separacyjny u przedszkolaka”.
