Wierzyciel to pojęcie związane bezpośrednio z bankowością, finansami oraz długami. Mianem wierzyciela nazywamy podmiot lub osobę, która ma prawo do żądania zwrotu środków, rzeczy lub usługi w zamian za udzielone wsparcie. Warto zaznaczyć, że praktycznie każdy może występować w funkcji wierzyciela. Wystarczy udzielić komuś pomocy, np. finansowej i oczekiwać w zamian odzyskania środków wraz z ustalonymi odsetkami. W takiej sytuacji automatycznie dana osoba staje się wierzycielem.
- Kim jest wierzyciel?
- Wierzytelność – definicja
- Wierzyciel – kto może nim być?
- Wierzyciele – podział
a) Wierzyciel alimentacyjny
b) Wierzyciel osobisty
c) Wierzyciel rzeczowy
d) Wierzyciel hipoteczny - Wierzyciel a dłużnik – różnice
- Wierzyciel – jakie ma prawa?
- Jakie działania może podjąć wierzyciel?
Kim jest wierzyciel?
Aby dokładnie wskazać, kim jest wierzyciel, należy odnieść się do Ustawy Kodeksu cywilnego, która mówi o pojęciu zobowiązania. To pewna zależność pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, wobec którego żąda się świadczenia do spełnienia w zamian za wcześniej udzieloną pomoc.
Zgodnie z prawem, wierzyciel to osoba lub firma, która ma prawo do otrzymania pieniędzy z majątku dłużnika w przypadku jego upadłości. Co więcej, jeśli wcześniej nie zgłosił swojego roszczenia, nadal ma szansę na uzyskanie części majątku.
Taką definicję przewiduje Ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe [1]. W tym akcie prawnym znajdują się też prawa i obowiązki wierzyciela, w ramach których może ubiegać się zrealizowania świadczenia od dłużnika.
Wierzyciel jest stroną w stosunku prawnym, który obliguje dłużnika do zrealizowania konkretnego świadczenia. Najprościej mówiąc, dług dla dłużnika jest wierzytelnością dla wierzyciela, czyli np. określoną kwotą pieniędzy, którą wierzyciel chce odzyskać w zamian za udzielenie kredytu albo pożyczki.
Wierzytelność – definicja
Jeśli chodzi o wierzytelność, definicja jest prosta. To prawo, które powstaje w wyniku poszczególnych sytuacji i zdarzeń. Najczęściej wierzytelności pojawiają się wtedy, kiedy dochodzi do podpisania umowy pomiędzy stronami: wierzycielem a dłużnikiem. Chodzi tu głównie o umowy kredytów, pożyczek, użyczenia pojazdu, a nawet umowy ustne.
Zgodnie z Art. 117 Kodeksu cywilnego wierzytelność jest prawem majątkowym, które po czasie może ulec przedawnieniu (najczęściej w ciągu 6 lat), o ile nie zostaną spełnione przesłanki przerywające okres przedawnienia [2].
Wierzyciel – kto może nim być?
Wierzycielem może być każda osoba fizyczna lub prawna. Nie ma znaczenia wiek, zdolność do czynności prawnych oraz obywatelstwo. To oznacza, że wierzycielem może zostać osoba:
- poszkodowana w wypadku, która oczekuje wypłaty należnego odszkodowania,
- kupująca towar w sklepie – taki wierzyciel ma prawo żądać wydania towaru, którego zakup został opłacony,
- korzystająca z usług – wierzycielem jest też osoba, która zapłaciła firmie lub innej osobie za wykonanie usługi i żąda jej zrealizowania,
- oczekująca na wypłatę przyznanych sądownie alimentów – taki wierzyciel ma prawo ubiegać się o otrzymanie należnej kwoty alimentów.
Osoby prawne, które są wierzycielami to przede wszystkim: firmy, instytucje rządowe, jednostki samorządu terytorialnego, a nawet fundacje i wspólnoty mieszkaniowe. Przykłady wierzycieli pozostających osobami prawnymi to:
- bank, który oczekuje spłaty zobowiązania zaciągniętego przez kredytobiorcę,
- przedsiębiorca, który czeka na płatność faktury za wykonane usługi lub sprzedane towary.
A zatem kto to jest wierzyciel? Może nim zostać praktycznie każdy – nawet grupa znajomych na wakacjach, sąsiad czy klient biura podróży. Najczęściej jednak stosunek dłużnik i wierzyciel odnosi się do zobowiązań bankowych: kredytów, pożyczek, kart kredytowych i limitów na koncie bankowym.
Wierzyciele – podział
Wiedząc, kto to wierzyciel warto też znać podział osób, które mogą ubiegać się o zrealizowanie świadczenia (nie tylko pieniężnego) od dłużnika. W polskim systemie prawnym wierzyciel jest w pełni chroniony w przypadku wystąpienia złej woli osoby zobowiązanej. To oznacza, że dłużnik i wierzyciel muszą zawsze dochodzić do porozumienia, tak, aby żądania obu stron zostały zaspokojone.
Wierzyciel alimentacyjny
Wierzycielem alimentacyjnym nazywamy osobę, wobec której sąd orzekł konieczność przekazywania środków na rzecz alimentów, np. na dzieci. Świadczenia alimentacyjne zawsze mają pierwszeństwo przed innymi wierzytelnościami. To oznacza, że wierzyciel ubiegający się od dłużnika o uregulowanie długu na poczet spłaty alimentów będzie miał pierwszeństwo przed innym wierzycielem, np. bankiem, który żąda uregulowania spłaty kredytu.
Wierzyciel osobisty
Taki wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w związku ze składnikami rzeczowymi oraz z majątku osobistego, np. pensji, emerytury. Jest uprawniony do regulowania należności od dłużnika nie tylko przez zajęcie dobra rzeczowego, ale też pieniędzy, np. z rachunku bankowego.
Wierzyciel rzeczowy
Wierzyciele rzeczowi mogą egzekwować swoje prawa wobec nieruchomości wskazanej przez dłużnika, np. w przypadku braku spłaty kredytu mieszkaniowego przez kredytobiorcę. Dotyczy to także form finansowania, gdzie zabezpieczeniem jest inne mienie, np. pojazd lub maszyna rolnicza. Wierzyciel rzeczowy może zająć przedmiot będącym zabezpieczeniem na poczet spłaty zobowiązania przez dłużnika.
Wierzyciel hipoteczny
W tym przypadku w grę wchodzą tylko wierzytelności hipoteczne, czyli takie zabezpieczone na nieruchomości. W razie braku spłaty zobowiązania mieszkaniowego wierzyciel ma prawo zająć nieruchomość na poczet spłaty długu i przekazać ją, np. na licytację komorniczą w celu pełnego uregulowania zaległości finansowej.
Wierzyciel a dłużnik – różnice
Pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem są pewne zależności, aczkolwiek to dwie inne osoby/podmioty o odmiennych prawach oraz obowiązkach. Decydując się na zaciągnięcie kredytu bankowego lub zwykłej chwilówki stajemy się dłużnikiem. Nie zawsze wiąże się to z negatywnymi konsekwencjami. Dłużnikiem nazywana jest też osoba fizyczna lub prawna, która podpisała umowę kredytu/pożyczki, ale termin spłaty jeszcze nie minął. Takie zobowiązania są nazywane wierzytelnościami niewymagalnymi.
Wierzyciel to osoba, która jest np. firmą pożyczkową lub bankiem udzielającym kredytu. To podmiot, który może ubiegać się o uregulowanie zadłużenia w terminie lub spełnienia innego świadczenia wymaganego umową. W sytuacji, kiedy termin spłaty zobowiązania minie, następuje przekwalifikowanie wierzytelności na wymagalną. Wtedy wierzyciel może podjąć kroki prawne w celu odzyskania swojej należności.
Wierzyciel – jakie ma prawa?
Wierzyciel ma prawo przede wszystkim do tego, aby wymagać od dłużnika zrealizowania konkretnego świadczenia. Mowa tu przede wszystkim o takich czynnościach, jak:
- Przekazanie pieniędzy – w zamian za spłatę kredytu, pożyczki, wypłaty wynagrodzenia lub odszkodowania,
- Wydanie rzeczy – w grę wchodzi relacja pomiędzy kupującym a sprzedającym, np. wypożyczalnia aut żąda zwrotu pojazdu po zakończeniu czasu trwania umowy najmu.
- Wykonanie usługi – wierzyciel może żądać od dłużnika wykonania konkretnej usługi, np. jeśli została podpisana umowa i wypłacone wynagrodzenie z góry za wykonaną usługę.
- Zaniechanie działania – wierzyciel ma pełne prawo do tego, aby żądać od innej osoby lub podmiotu zaprzestania działań, które są niemoralne, uciążliwe lub nie zostały uregulowane prawnie z wierzycielem.
Zgodnie z przepisami wierzyciel ma prawo żądać spełnienia nawet nietypowych świadczeń – np. okazania dokumentów albo natychmiastowego zwrotu wypłaconych pieniędzy, o ile zawarta umowa przewiduje taką możliwość.
Jakie działania może podjąć wierzyciel?
Wierzyciel może podejmować wiele działań, które umożliwiają odzyskanie należności pieniężnej lub rzeczowej od dłużnika. Zgodnie z prawem wierzyciel ma też pewne obowiązki względem dłużnika. Jakie? To przede wszystkim informowanie dłużnika o podejmowanych działaniach, np. windykacyjnych.
Niemniej jednak wierzyciel ma pełne prawo do odzyskania należności. Może to zrobić na kilka sposobów.
- Windykacja miękka – to polubowne metody, w ramach których wierzyciel domaga się spłaty zobowiązania przez dłużnika, np. poprzez wezwanie do zapłaty.
- Windykacja twarda – w tym przypadku w grę wchodzi przekazanie sprawy do sądu oraz urzędu komornika, celem wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
- Naliczanie karnych odsetek – wierzyciel zawsze ma prawo do tego, aby w razie braku płatności w ramach umowy kredytowej naliczyć dodatkowe koszty.
Dodatkowo wierzyciel ma pełne prawo do przekazania informacji o nieuregulowanych zadłużeniach do rejestrów dłużników, np. BIG i BIK. Podczas odzyskiwania wierzytelności wierzyciel ma także pełne prawo do czynnego udziału w czynnościach prowadzonych przez komornika.
Wierzyciel a dłużnik – jakie są prawa dłużnika wobec wierzyciela?
W przypadku powstania wierzytelności dłużnik ma prawo przede wszystkim do:
- Zachowania poufności danych dotyczących zobowiązania – wierzyciel nie ma prawa wymuszać przekazywania żadnych informacji na osobach trzecich lub członkach rodziny. Dłużnik nie może też zostać publicznie nazwany oszustem.
- Pozyskania pełnej informacji o zadłużeniu i prowadzonych działaniach przez wierzyciela.
- Przestrzegania warunków umowy – jeśli dłużnik spłaca zobowiązanie w terminie, wierzyciel nie może wysyłać ponagleń.
Dłużnik ma także prawo do egzekwowania przepisów ustalonych w podpisanej umowie z wierzycielem. To oznacza, że po powstaniu wierzytelności nie można dowolnie narzucać dodatkowych kosztów i karnych odsetek, które nie mają uzasadnienia w przepisach lub umowie pomiędzy stronami.
Luty 2024
_______
[1] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030600535/U/D200305…
[2] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D196400…